Havermelk is niet meer weg te denken uit koffiebars, supermarkten en keukenkastjes. Het wordt gepresenteerd als hét gezonde, duurzame alternatief voor koemelk. Plantaardig, vriendelijk voor het klimaat én je gezondheid — zo lijkt het althans. Maar klopt dat beeld wel? Tijd om kritisch te kijken: is havermelk echt een gezond alternatief, of zijn we vooral gevallen voor slim verpakte marketing?
De opkomst van havermelk
In een tijd waarin steeds meer mensen bewust kiezen voor plantaardige alternatieven, is havermelk razendsnel populair geworden. Veel mensen stappen over omdat ze denken dat het gezonder is dan melk, of omdat ze willen bijdragen aan een duurzamere wereld. In reclames en op verpakkingen wordt die boodschap handig versterkt: havermelk zou ‘natuurlijk’, ‘voedzaam’ en ‘verantwoord’ zijn. Maar marketing en werkelijkheid zijn niet altijd hetzelfde.
Wat zit er eigenlijk in havermelk?
Als je een pak havermelk omdraait en naar de ingrediëntenlijst kijkt, valt iets op: veel havermelk bevat verrassend weinig haver. Vaak minder dan 10%. De rest? Water, toegevoegde oliën (zoals zonnebloemolie), verdikkingsmiddelen, emulgatoren en soms synthetische vitamines.
Tijdens de productie wordt haver behandeld met enzymen die het zetmeel omzetten naar suikers, voornamelijk maltose. Maltose heeft een extreem hoge glycemische index (GI): ongeveer 105. Ter vergelijking: gewone tafelsuiker zit rond de 65. Dat betekent dat maltose de bloedsuikerspiegel sneller laat stijgen dan suiker zelf.
Lees ook: Is er een link tussen plantaardige oliën en borstkanker?
Havermelk versus andere melksoorten
Een veelgehoorde gedachte: “Havermelk is beter voor me dan melk.” Maar is dat wel zo?
- Koeienmelk bevat van nature eiwitten, calcium, vitamine B12 en andere voedingsstoffen. Wel kan het lactose bevatten, waar sommige mensen gevoelig voor zijn.
- Ongezoete amandelmelk bevat minder koolhydraten en suikers dan havermelk, maar vaak ook minder voedingsstoffen, tenzij deze zijn toegevoegd.
- Sojamelk lijkt qua voedingswaarde het meest op koemelk (hoge eiwitwaarde), maar sommige mensen vermijden soja vanwege allergieën of hormonale zorgen.
Kortom: havermelk is niet per definitie ‘beter’. Zeker niet als je kijkt naar de snelle suikeropname en het lage gehalte aan haver.
Wanneer kan havermelk wél een goede keuze zijn?
Dat gezegd hebbende: havermelk heeft zeker zijn plek.
- Bij lactose-intolerantie kan het een prettig alternatief zijn.
- Duurzaamheid is een pluspunt: haver verbruikt minder water en land dan melkvee.
- Bewuste keuze voor pure varianten: sommige biologische merken maken havermelk zonder toegevoegde oliën of suikers. Check dus altijd het etiket.
Het gaat erom dat je weet wát je drinkt — en waarom.
De kracht van marketing en groepsdenken
Havermelk past in een bredere trend waarin plantaardig automatisch wordt gezien als gezond en moreel superieur. Reclame speelt hier slim op in. We kopen niet alleen een product, maar vaak ook een stukje identiteit: “Kijk, ik ben bewust bezig.”
Zoals voedingswetenschapper Marion Nestle treffend zegt: “Marketing is not about public health; it’s about selling products.” En dat geldt ook voor veel plantaardige alternatieven. Een vriendelijk ogende verpakking en een paar slimme gezondheidsclaims maken nog geen écht gezond product.
Het is daarom belangrijk om altijd zelf te blijven nadenken en verder te kijken dan de marketingboodschap.
Waar let je op bij het kiezen van plantaardige melk?
Wil je een bewuste keuze maken? Let dan hierop:
- Ingrediëntenlijst: Hoe korter en herkenbaarder, hoe beter. Idealiter: water, haver, en misschien een snufje zout. Vermijd producten met toegevoegde oliën, suikers en kunstmatige verdikkingsmiddelen.
- Toegevoegde suikers: Check of er ‘suiker’, ‘stroop’, ‘siroop’ of ‘gehydrolyseerd’ iets in zit. Ongezoete varianten zijn vaak beter voor je bloedsuikerspiegel.
- Voedingswaarde: Kijk naar het eiwitgehalte (meestal lager bij havermelk dan bij soja) en of er vitamines zoals B12 en calcium zijn toegevoegd.
- Ecologische voetafdruk: Plantaardige melk heeft in het algemeen een lagere impact dan koemelk, maar binnen plantaardige soorten zijn er ook verschillen. Haver scoort bijvoorbeeld beter dan amandel als het gaat om watergebruik.
Tip: Maak je eigen havermelk thuis! Zo weet je precies wat erin zit en vermijd je onnodige toevoegingen.
Conclusie: Kritisch blijven is gezonder dan je denkt
Havermelk is niet per se slecht. Maar het is ook niet het onschuldige superfood waar de marketing je graag in laat geloven. Het bevat weinig haver, relatief veel snel opneembare suikers, en vaak toegevoegde oliën en additieven.
Wil je havermelk drinken? Prima. Maar doe het bewust — en niet omdat het ‘hip’ of ‘gezond’ klinkt. Uiteindelijk is kritisch nadenken over wat je eet en drinkt nog altijd de gezondste keuze die je kunt maken.
