Als het gaat om gezonde voeding, ben je ongetwijfeld bekend met de Schijf van Vijf. Dit hulpmiddel van het Voedingscentrum helpt ons al jaren om gezondere keuzes te maken. Maar hoe actueel en nuttig is de Schijf van Vijf eigenlijk nog? In dit blog duiken we in wat dit instrument inhoudt, de veranderingen door de jaren heen, en de voor- en nadelen.
Wat is de Schijf van Vijf?
De Schijf van Vijf is een visuele gids die je helpt om gezond en gevarieerd te eten (1). Het is gebaseerd op de Richtlijnen Goede Voeding, een wetenschappelijke samenvatting van wat goed is voor je gezondheid (2). De Schijf vertaalt deze richtlijnen naar een praktisch hulpmiddel, zodat je in het dagelijks leven betere voedingskeuzes kunt maken. De vijf vakken vertegenwoordigen:
- Groente en fruit
- Brood, graanproducten en aardappelen
- Vis, peulvruchten, vlees, ei, noten en zuivel
- Vetten en oliën
- Dranken
Het idee is simpel: als je uit elk vak voldoende kiest, krijg je alle voedingsstoffen binnen die je nodig hebt. Maar de Schijf van Vijf is niet altijd hetzelfde gebleven.
De Schijf van Vijf: toen en nu
Sinds de introductie in de jaren 50 is de Schijf van Vijf meerdere keren aangepast om aan te sluiten bij nieuwe wetenschappelijke inzichten. De grootste verandering vond plaats in 2016, en dat was niet zomaar een kleine update. Er kwam meer nadruk op:
- Meer plantaardig eten: Denk aan peulvruchten, noten en volkorenproducten.
- Minder dierlijke producten: Vooral rood en bewerkt vlees wordt afgeraden.
- Duurzaamheid: Kies bij voorkeur voor lokaal en seizoensgebonden producten.
- Bewustzijn over portiegroottes: Niet alleen wat je eet, maar ook hoeveel, speelt een rol.
Hierdoor is de Schijf van Vijf niet alleen een gids voor gezonde keuzes, maar ook een tool die rekening houdt met de planeet.
Wat maakt de Schijf van Vijf zo handig?
De kracht van de Schijf van Vijf zit ‘m in de eenvoud. Het maakt complexe voedingsinformatie begrijpelijk en praktisch. Het past ook goed bij de Nederlandse keuken: aardappels, groenten en een stukje vis of vlees? Prima. En het geeft ruimte voor variatie, zolang je maar binnen de vijf vakken blijft.
Maar… niet iedereen is fan
Zoals met alles, zijn er ook kritische geluiden. Een paar punten van kritiek op de Schijf van Vijf:
- Te algemeen: De Schijf biedt een goede basis, maar houdt geen rekening met persoonlijke voorkeuren of dieetwensen. Vegetariërs of mensen met allergieën kunnen er minder mee.
- Focus op koolhydraten: Volkorenbrood en aardappelen blijven een groot deel van de aanbevelingen. Critici vinden dat er meer aandacht mag komen voor alternatieven zoals quinoa of minder koolhydraatrijke opties.
- Verzadigde vetten: Plantaardige oliën krijgen de voorkeur, maar er zijn experts die pleiten voor natuurlijke verzadigde vetten zoals roomboter en kokosolie.
- Niet altijd actueel: Voedingswetenschap verandert snel, en de Schijf van Vijf wordt maar eens in de zoveel jaar aangepast. Dit kan betekenen dat nieuwe inzichten niet direct worden meegenomen.
Alternatieven: de Voedingsdriehoek
In België gebruiken ze de Voedingsdriehoek, een vergelijkbaar model dat in 2017 flink op de schop ging (3). De driehoek staat nu letterlijk op z’n kop, met plantaardige producten bovenaan en bewerkte voedingsmiddelen helemaal onderaan. Het heeft een sterkere focus op duurzaamheid en minder bewerkte producten.
Is de Schijf van Vijf achterhaald?
Dat ligt eraan hoe je ‘m gebruikt. Als je het ziet als een basisgids, is de Schijf van Vijf zeker handig. Het maakt gezond eten voor veel mensen toegankelijk en haalbaar. Maar het is geen allesomvattend model. Combineer het daarom met je eigen behoeften, voorkeuren en de laatste wetenschappelijke inzichten.
Conclusie
De Schijf van Vijf blijft een praktisch hulpmiddel voor gezonde keuzes, maar het kan geen kwaad om kritisch te blijven. Wil je meer variatie, duurzamer eten of een dieet dat beter bij jouw levensstijl past? Dan kun je de Schijf prima als basis gebruiken, maar wel met wat aanpassingen. Het belangrijkste blijft: kies bewust, eet gevarieerd en geniet van wat je eet!
