Sta je weleens met goede voornemens in de supermarkt, om thuis tóch weer met chips en chocola aan te komen? Je bent niet de enige. Interessant genoeg laat onderzoek zien dat je eerste keuze tijdens het boodschappen doen veel invloed heeft op wat je daarna koopt. Een klein moment van aandacht aan het begin kan dus het verschil maken tussen een gezonde of minder gezonde winkelkar.
Je brein zoekt balans (of een excuus)
Als je iets gezonds hebt gedaan – zoals een broccoli in je mandje leggen – voelt het al snel alsof je daarna wel iets ‘lekkers’ hebt verdiend. In de gedragspsychologie staat dit bekend als het licentie-effect. Maar het werkt ook andersom: begin je met ongezonde keuzes, dan glijd je gemakkelijker verder af. Je mandje volgt vaak de toon die jij zelf aan het begin zet (1).
Wat je eerste keuze zegt over je winkelgedrag
Je denkt misschien dat elke beslissing in de supermarkt op zichzelf staat. Maar je eerste keuze fungeert als een mentaal ankerpunt: het beïnvloedt hoe je daarna beslist. Begin je met iets gezonds, dan vergroot je de kans dat je die lijn doortrekt (2).
Daarnaast speelt prijsperceptie een rol. Veel mensen geloven dat gezond eten duurder is. Dit wordt de healthy = expensive-illusie genoemd. In een studie ontdekten Haws, Reczek en Sample (2017) dat deze overtuiging mensen kan weerhouden van gezonde keuzes, zelfs als die objectief gezien niet duurder zijn (3).
Door bewust te starten met verse en gezonde producten, zet je niet alleen de toon voor je gedrag, maar doorbreek je ook het idee dat gezond leven ingewikkeld of duur is.
3 tips om je supermarktgedrag slimmer te sturen
Wil je jezelf helpen om gezondere keuzes te maken, zonder afhankelijk te zijn van wilskracht? Begin dan slim. Hier zijn drie praktische tips:
1. Leg eerst iets gezonds in je mandje
Start met groenten, fruit of iets vers. Je brein registreert dit als: “We zijn gezond bezig.”
2. Loop eerst naar de groente- en fruitafdeling
Als de winkel niet automatisch begint met gezond, loop er dan zelf als eerste heen.
3. Zet gezonde producten bovenaan je boodschappenlijstje
De volgorde van je lijstje stuurt je keuzes. Begin met gezonde basics en vermijd verleiding verderop.
Waarom supermarkten groente en fruit vooraan leggen
Het lijkt misschien alsof supermarkten dit doen voor jouw gezondheid — maar daar zit meer achter. Dit zijn de drie echte redenen:
• Psychologische beïnvloeding
Een gezonde start geeft jou het gevoel goed bezig te zijn. Daardoor ben je daarna sneller geneigd om alsnog koekjes of chips te pakken. Dit is het licentie-effect in actie, slim benut door de winkel.
• Frisse eerste indruk
Een kleurige groenteafdeling zorgt voor een prettig gevoel. Je blijft langer in de winkel en koopt daardoor vaak meer.
• Korte houdbaarheid
Verse producten moeten als eerste mee, anders vergeet je ze. De plek bij de ingang verhoogt de verkoop en voorkomt verspilling.
Supermarkten zijn bewust ingericht om je gedrag te beïnvloeden — maar als je dat weet, kun je het ook in je voordeel gebruiken.
Lees ook: Supermarkten blijven ongezond eten promoten, ondanks beloftes
Conclusie
Je eerste keuze tijdens het boodschappen doen is geen kleinigheid — het is een krachtig moment dat richting geeft aan je gedrag. Door bewust te starten met iets gezonds, maak je het makkelijker om de rest van je boodschappen in lijn te houden met je intenties. Geen dieetstress, maar slimme zelfsturing.
